Chương 1 Cú Rời Đất Xanh

Năm 1992, tại đồi Đầu Trâu, huyện Do Đường, phía Nam tỉnh Thiểm Tây.

Sáng sớm, Viêm Hoàn Sơn đã đạp xe đi quanh nửa thị trấn để tặng quà cho dăm ba "mối quan hệ" trong nhà nước và cánh anh chị. Chả là anh ta mua lại một mỏ than nhỏ ở phía Tây, nhưng không đủ giấy tờ cũng vi phạm quy định an toàn lao động một cách nghiêm trọng. Nếu không đút lót, mỏ than của anh ta có thể bị đóng cửa bất cứ lúc nào.

Nhưng nói đi cũng phải nói lại, đầu năm nay kinh tế nước nhà mới hồi sinh, không chỉ thế mà còn "sống" khá mạnh, các loại quy định không đuổi kịp, đành phải dựa vào quan hệ và tiền bạc để làm ăn.

Một buổi sáng Viêm Hoàn Sơn bỏ ra hai, ba chục nghìn nhưng anh ta không tiếc mà còn mở cờ trong bụng rằng có quan hệ, chuyện mỏ than càng dễ làm. Lại thêm vợ anh ta Lâm Hỉ Nhu đang mang thai, bác sĩ siêu âm nói là con trai.

Con trai đó, con trai nghĩa là nhà họ Viêm đã có hậu!

Sự nghiệp, gia đình vẹn toàn khiến Viêm Hoàn Sơn thỏa mãn vô cùng. Trên đường về mỏ, anh ta đạp xe liêu xiêu trên đường, miệng còn ngâm nga bài "Ngọt ngào" của Đặng Lệ Quân.

—

Cách thật xa, Viêm Hoàn Sơn đã trông thấy Lâm Hỉ Nhu ôm bụng đứng ở cửa mỏ.

Thế sao được? Phụ nữ có thai đâu được đi đứng lung tung chứ? Viêm Hoàn Sơn sợ tới mức không kịp gạt chân chống, cứ thế vứt bừa chiếc xe xuống đất rồi chạy tới:

- Sao em lại tới đây?

Lâm Hỉ Nhu tầm hai bảy, hai tám, diện mạo đáng yêu, dịu dàng như chính cái tên. Cô giơ hộp giữ ấm trong tay lên:

- Cơm tập thể trong mỏ khó ăn, em làm sủi cảo thịt heo cho anh.

Lúc này Viêm Hoàn Sơn mới nhận ra đã sắp tới giờ ăn trưa, đồng thời cũng sinh ra cảm giác tự hào vì có vợ ở bên: Mấy thằng nhãi chưa vợ hoặc có vợ nhưng ở xa trong mỏ làm gì được ăn bữa cơm "tình yêu" nóng hổi này.

Anh ta cẩn thận đỡ Lâm Hỉ Nhu vào phòng làm việc:

- Nào, nào, cẩn thận, đi từ từ thôi.

Lâm Hỉ Nhu cười khanh khách:

- Em còn chưa nói gì, anh lo vớ vẩn gì chứ.

—

Phòng làm việc khá bừa bộn, trên tường dán đầy những tấm giấy khen "mười tốt", "tiên tiến" mà Viêm Hoàn Sơn kiếm được mấy năm nay.

Lâm Hỉ Nhu chỉ nhìn lướt qua chúng rồi quay đi. Thật ra cô không thích mấy thứ giả dối này lắm, nhưng đám bạn cô đều khen đàn ông như vậy mới là người có đầu óc, khôn khéo, giỏi thích nghi.

Mở hộp cơm ra, mùi hẹ, mùi thịt hòa cùng vị chua của giấm bay khắp phòng. Viêm Hoàn Sơn thỏa mãn hít hà mấy cái mới cầm đũa lên ăn.

Lâm Hỉ Nhu ngồi xuống bên kia bàn, vừa lấy que đan và cuộn len trong túi ra đan áo vừa nói chuyện:

- Còn chưa tìm được Lý Nhị Cẩu hả anh?

Viêm Hoàn Sơn bận ăn, chỉ đáp lõm bõm:

- Thằng chó đó trộm tiền của mỏ thì chẳng lẩn đi xa rồi? Đi đâu tìm được chứ?

Chuyện của Lý Nhị Cẩu có thể coi là chuyện duy nhất không thuận lợi của Viêm Hoàn Sơn trong khoảng thời gian này.

Nhưng anh ta cũng nghĩ thoáng, mỏ nào, xưởng nào mà chả có đứa xấu? Lý Nhị Cẩu kia ham ăn biếng làm, đi muộn về sớm thì thôi, nó còn tung tin đồn là trong quặng có ma làm ảnh hưởng tới tâm lý người khác nghiêm trọng. Sau khi bị anh ta mắng mỏ, lại sinh lòng bực tức, đêm tới cạy khóa trộm mất mười nghìn.

Mười nghìn đó, nghĩ thôi cũng thấy xót.

Lâm Hỉ Nhu hỏi:

- Anh định không báo cảnh sát thật hả? Để mặc cho tên xấu xa đó à?

Viêm Hoàn Sơn đáp càng ậm ừ hơn:

- Báo cảnh sát gì chứ? Nhiều một chuyện chi bằng bớt một chuyện.

Mỏ này đầy chuyện không rõ ràng, sạch sẽ, anh ta không muốn gọi cảnh sát tới nhà.

Lâm Hỉ Nhu không hỏi thêm nữa mà cúi đầu chăm chú đan áo. Một lần ngẫu nhiên ngẩng đầu lên nhìn xung quanh, cô phát hiện Viêm Hoàn Sơn không còn ăn như chết đói nữa mà lại cắn đũa nhìn ra ngoài cửa sổ.

Nhìn theo hướng đó, Lâm Hỉ Nhu thấy được một đám công nhân xúm quanh miệng hầm gần đó. Nhìn đồng hồ treo tường chỉ vào mười hai rưỡi, cô biết là họ lên ăn cơm.

Lâm Hỉ Nhu gợi chuyện:

- Hôm nay trong mỏ nấu món chính gì thế? Thịt dê à?

Viêm Hoàn Sơn thì thào:

- Không đúng. Xảy ra chuyện à?

Lâm Hỉ Nhu sửng sốt lại ngó ra ngoài cửa sổ lần nữa. Lúc này cô mới nhận ra điều lạ thường: Ngày thường hễ đến giờ cơm, đám công nhân này chạy còn nhanh hơn sói mà nay bọn họ túm tụm ở miệng hầm, la hét gì đó. Nếu nhìn kỹ còn thấy cả những bọt nước phun tung tóe bị ánh mặt trời chiếu sáng.

Không phải xảy ra chuyện thật đấy chứ?

Khai thác mỏ sợ nhất là xảy ra chuyện trong lòng đất, bởi dưới ấy mà xảy ra chuyện sẽ không đơn giản chỉ là va va cọ cọ. Viêm Hoàn Sơn vội đặt bát đũa xuống, chạy nhanh ra ngoài cửa. Còn cách bên ấy vài mét, anh ta đã hùng hổ quát lên:

- Sao thế? Có chuyện gì?

Đây là kinh nghiệm anh ta tích lũy được sau nhiều năm trải đời: Có xảy ra chuyện gì, dù là chết người đi nữa cũng không được sợ hãi, hoảng loạn mà phải hung dữ để cất tiếng là có thể khống chế tình hình.

Quả nhiên tiếng quát ấy rất có tác dụng, những tiếng xôn xao kia nhỏ đi nhiều. Gương mặt đen như than của tổ trưởng Lưu Tam Trì tái mét đi:

- Ông, ông chủ. Thằng Nhị Cẩu không nói xạo đâu. Trong hầm... trong hầm có ma thật đấy.

Không phải có người chết à? Tảng đá trong lòng Viêm Hoàn Sơn rơi bịch xuống đất, quát càng to hơn:

- Má nó chứ!

—

Lâm Hỉ Nhu vừa đi tới đã nghe thấy Viêm Hoàn Sơn giảng giải cho đám công nhân về thuyết vô thần:

- Trong sách nói rõ ràng trên đời này không có ma. Thằng Nhị Cẩu không được đi học thế bọn bay cũng không biết chữ như nó à? Ma ở đâu? Gọi nó ra đây tao xem!

Anh chàng Trường Hỉ mới vào quặng hai ngày cẩn thận giải thích:

- Không gọi được đâu anh ơi. Mặt trời đang trên đỉnh đầu, em nghe nói ma gặp nắng sẽ tan thành nước đấy.

Ô, thằng nhãi này còn lo cho ma đấy phỏng?

Viêm Hoàn Sơn tức mà không làm gì được:

- Một lũ chỉ giỏi luyên thuyên. Tất cả bọn bay đều gặp à? Gặp thật thì tả xem?

Không ngờ lại có người tả thật.

Mao Vượng:

- Nó trắng như tuyết ấy, phải nhìn kỹ mới thấy vì chớp mắt cái là nó mất tiêu rồi.

Tôn Quý:

- Nó còn biết kêu nữa, em nghe thấy tiếng rầm rì.

Hàn Đức Phúc:

- Hai quả dưa lưới em mang xuống đó đều mất cả!

Viêm Hoàn Sơn mỉa mai:

- Đã thành ma rồi còn nhớ chuyện ăn dưa à?

Lâm Hỉ Nhu nghĩ tới một tình huống, giật nhẹ góc áo Viêm Hoàn Sơn, kéo anh ta sang bên:

- Hay đấy là Lý Nhị Cẩu chăng?

Cô sinh năm sáu mươi, cũng tin tưởng tuyệt đối vào chủ nghĩa Mác – Lênin như Viêm Hoàn Sơn. Bởi vậy, nghe thấy trong hầm mỏ có thứ kỳ lạ, cô nghĩ ngay tới con người.

Lý Nhị Cẩu bỏ chạy trong đêm. Nghe nói cậu ta không mang theo quần áo, chỉ có bộ áo trắng quần đen đang mặc trên người. Chẳng lẽ "trắng như tuyết" là màu trắng của chiếc áo? Trong hầm tối om, nếu mặc áo trắng thì đúng là dễ thấy thật.

Tìm khắp mọi chỗ cũng không thấy, rất có thể là do cậu ta trốn vào trong hầm mỏ.

"Hai quả dưa lưới đều mất" thì dưới quặng không có đồ ăn, phải trộm chứ sao.

Viêm Hoàn Sơn nghĩ phát là ra, vỗ đùi đánh bộp:

- Chính là nó, không thể là ai khác được.

Đã có kết quả, giọng điệu anh ta càng chắc chắn hơn:

- Thế này đi, tôi xuống đó xem ma với các cậu.

Dân đào quặng đa số là người thất học, rất khó để giải thích chủ nghĩa duy vật cho họ. Biện pháp tốt nhất là cho họ thấy sự thật, bóc mẽ "con ma" đó trước mặt mọi người.

Tiếc rằng không có ai chịu xuống cả. Anh ta đã đưa cả mức thưởng hai mươi đồng mà cũng không chịu.

Không xuống cũng được. Viêm Hoàn Sơn lại nghĩ, nếu một mình mình xuống xong lôi được Lý Nhị Cẩu lên thì càng giỏi. Để đám công nhân này xem không phải tự dưng anh ta làm được chủ. Sau này có uy rồi sẽ dễ ra lệnh hơn.

Khinh khỉnh nhìn quanh một vòng, anh ta nói:

- Không dám chứ gì? Chờ đi, chờ anh Viêm này mời nó lên tắm nắng.

Có sự so sánh mới thấy điều khác biệt. Trước một đám công nhân sợ hãi, bỏ bê công việc, Viêm Hoàn Sơn vốn đã đẹp trai rạng ngời nay càng cao lớn, mạnh mẽ hơn. Lâm Hỉ Nhu vui lắm, cảm thấy chồng mình quá giỏi. Mãi tới khi Viêm Hoàn Sơn sắp biến mất khỏi miệng hầm, cô mới sực tỉnh:

- Đừng đánh nó ghê quá nhé.

Trước kia Viêm Hoàn Sơn từng kiếm ăn đầu đường, tay cứng chân hung, đánh ba gã to con còn được.

Lâm Hỉ Nhu sợ trong cơn tức giận, anh ta không làm chủ được bản thân, đánh Lý Nhị Cẩu thành què quặt.

—

Mỏ than lớn thường có bậc thang lên xuống và xe chở quặng ra vào hầm. Nhưng mỏ chỗ Viêm Hoàn Sơn nhỏ, mọi thứ đều bị giảm bớt, miệng hầm treo mấy chiếc ròng rọc đơn giản, mọi người lên xuống bằng những chiếc túi khỉ treo trên ròng rọc.

Túi khỉ là chiếc bao tải có hai lỗ thủng dưới đáy. Sau khi ngồi vào, người ta sẽ thò chân ra ngoài lỗ thủng, sau đó được ròng rọc đưa xuống đáy hầm. Bởi vì hệ số an toàn thấp nên suốt đường đi đều phải cuộn mình không dám động đậy, trông như một con khỉ ngốc nghếch. Thế nên dù là túi đựng người nhưng lại bị gọi là "túi khỉ".

Viêm Hoàn Sơn gọi người trực ở miệng hố rồi ngồi túi khỉ xuống hầm.

Mỏ này anh ta mua lại từ một người khác, là hàng cũ, người chủ trước đào thành dạng gì đến tay anh ta cũng là dạng đấy. Nếu nói có gì đặc biệt thì là nó sâu, rất sâu.

Cũng chính vì sâu nên chuyện ma quỷ trong hầm mỏ này nhiều hơn hẳn mỏ khác. Ví dụ như Lý Nhị Cẩu từng bịa chuyện rằng hầm mỏ này là cửa vào địa ngục mười tám tầng, còn nói như đinh đóng cột là trông thấy ma quỷ mặt mũi hung tợn. Đó chẳng phải lời nhảm nhí à? Nếu đúng là cửa địa ngục, anh ta còn đào quặng làm gì? Cứ bán vé vào cửa tham quan là cả mười một triệu dân trên toàn Trung Quốc đều muốn tới xem.

Xuống đến đáy hầm, bên cạnh là một đống dụng cụ vứt chồng chất. Viêm Hoàn Sơn nhặt một chiếc cuốc chim, đeo đèn mỏ, bước vào hầm mỏ chằng chịt, rối rắm như mạng nhện.

Anh ta không quen thuộc đường đi lối lại dưới hầm lắm, đây cũng là chuyện dễ hiểu: Mở than nhỏ đâu có quan tâm bản đồ đường hầm gì, hơn nữa đào quặng không có máy móc quá khó quản lý. Có đôi khi đang đào góc này cảm thấy không ổn, đào nữa sẽ sụp thì cầm đoạn gậy quay bừa, đổi sang đào chỗ khác. Thế nên trong hầm mỏ lộn xộn như chó mèo đào đất, không ai nhớ hết được.

Viêm Hoàn Sơn hét lên:

- Nhị Cẩu, tự mày bước ra đây tao sẽ nhẹ tay cho mày.

Trong hầm rất tối, ánh đèn mỏ lắc lư trái phải, mỗi lần chỉ chiếu sáng một mảnh nhỏ như ô vuông. Thế nhưng Viêm Hoàn Sơn không sợ, một là do anh ta to gan từ bé, hai là con người thôi mà có gì phải sợ? Còn ma quỷ á, trên đời này lấy đâu ra ma chứ.

Đi khoảng mười lăm phút, Viêm Hoàn Sơn hét khản cổ vẫn không thấy Lý Nhị Cẩu hiện hình nhận tội. Anh ta đang bực tức, định rẽ sang hướng khác, dưới chân lại giẫm phải thứ gì.

Thứ này trơn trượt khiến người ta không đứng vững nổi. Viêm Hoàn Sơn bất ngờ trượt xa vài bước rồi ngã ngửa xuống đất. Cú ngã này khiến mắt anh ta đen sì mất một lúc, tấm kính của chiếc đèn cũng nứt ra.

Chừng năm giây sau Viêm Hoàn Sơn mới đỡ đau. Anh ta lập tức soi đèn mỏ đi khắp nơi, ngay sau đó đã tìm được kẻ làm anh ta ngã: Là một miếng vỏ dưa gần cuống, thảo nào trơn thế.

Mẹ kiếp, thằng nhãi nào ném vỏ ở đây!

Viêm Hoàn Sơn hùng hổ chửi thầm. Đang định đứng dậy, anh ta bỗng sững sờ.

Ngay cách đó không xa, nơi tận cùng của ánh đèn mờ mờ có một đôi chân nhỏ nhắn trắng nõn, nhìn là biết ngay không phải chân đàn ông.

Không thể nào, dưới quặng còn có phụ nữ à?

Viêm Hoàn Sơn nâng cao đèn mỏ lên theo bản năng.

Anh ta trông thấy một mảnh tối đen. Đúng là phụ nữ, một người phụ nữ cuộn tròn trong góc, mái tóc vừa đen vừa dày che khuất mặt và hơn nửa người. Đôi mắt giấu dưới làn tóc rối đang nhìn chằm chằm anh ta.

Nói cũng lạ, đôi mắt ấy ngoài việc sáng hơn người bình thường một chút, cũng đẹp hơn và sâu thẳm hơn ra thì không có gì đặc biệt lắm, nhưng Viêm Hoàn Sơn lại nghĩ tới một từ miêu tả. Từ ấy chẳng liên quan tới sáng, đẹp, hay sâu.

Từ anh ta nghĩ tới là "mới".

Ánh mắt mới tinh chưa từng sử dụng, tựa như mắt trẻ sơ sinh vẫn còn ngây thơ.

Viêm Hoàn Sơn nhìn thẳng vào đôi mắt ấy.

Anh ta phát hiện mình không động đậy được.

Người phụ nữ kia bò tới.

—

Thứ tư, ngày 16 tháng 9 năm 1992, trời chuyển âm u, mưa to.

Mười rưỡi, Đại Sơn còn chưa về. Bên ngoài trời còn mưa to, nhà có một mình mình, hơi sợ.

Giữa trưa mang sủi cảo cho Đại Sơn, gặp được một chuyện buồn cười: Công nhân nhốn nháo kêu là dưới mỏ có ma.

Ma đâu ra chứ. Mình đoán đó là Lý Nhị Cẩu.

Đại Sơn một mình xuống đó "bắt ma". Ban đầu mình còn mong đợi nhưng sau lại cảm thấy chưa hẳn đã bắt được: Lý Nhị Cẩu làm việc trái lương tâm đâu dám để Đại Sơn bắt được chứ. Nghe tiếng anh ta chắc chắn sẽ trốn đi.

Quả nhiên bị mình đoán trúng, Đại Sơn xuống đó một hồi đã lên, bảo là trong mỏ chẳng có gì.

Mười giờ bốn mươi lăm rồi.

Trong mỏ bận ghê, Đại Sơn cũng vất vả. Mong con trai sớm chào đời, mau lớn, lớn rồi có thể giúp đỡ Đại Sơn.

Gần đây mình đang suy nghĩ tên cho con, rất thích xem từ điển, cũng thích một từ trên đó: Khai thác.

Khai thác, khai thác, hay ghê. Mở một vùng trời mới, mở một con đường mới, dám gọi đất trời, thay mảnh trời mới.

　(Là tên một ca khúc nằm trong album "Tổ quốc của tôi" của ca sĩ Quách Lan Anh được phát hành năm 2003. Còn có một câu nói tương tự khác là "Dám dạy đất trời, thay mảnh trời mới" nằm trong bài thơ "Đến núi Thiều" của Mao Trạch Đông được sáng tác năm 1959.)

Viêm Khai, Viêm Thác mình đều thích, không chọn được.

Thôi, để Đại Sơn chọn đi.

Bên ngoài có tiếng động, chắc là Đại Sơn về rồi, viết đến đây thôi.

– Trích từ nhật ký của Lâm Hỉ Nhu.